॥ अमृतबोध ॥ २४ डिसेंबर २०१६ ॥ हरिपाठ मंजिरी - ८ ॥

पुण्यात्मक वासना व पापात्मक वासना समूळ गेल्याशिवाय मुक्तिलाभ होत नाही. पण या वासना जाणार कशा? याचे उत्तर श्री ज्ञानेश्वर माउली हरिपाठाच्या पहिल्या अभंगाच्या तिस-या चरणात देतात. " असोनि संसारी, जिव्हे वेगु करीं । वेदशास्त्र उभारी, बाह्या सदा ॥३॥ " वेदशास्त्रे देखील हात वर करून सांगतात की, जिव्हेने सतत, निरलसपणे हरिनाम घ्या म्हणजे संसाराच्या जंजाळातून तुम्ही मुक्त व्हाल.
प.पू.श्री.मामासाहेब देशपांडे महाराज या चरणाचा सखोल विचार मांडतात. ते म्हणतात, " या ' जिव्हे वेगु करीं ' पंक्तीचा स्थूल अर्थ पुष्कळ लोक असा करतात की, जिव्हेने भराभर, वेगाने नाम घ्यावे. पण हे पूर्णत: चूक आहे. असे जर वेगाने नाम घेतले तर पित्ताचा प्रकोप होतो आणि देव मिळायचा बाजूलाच राहून चिंता मात्र वाढते. म्हणून वेगु याचा अर्थ त्वरेने, सातत्याने घ्यावे, असाच माउलींना अभिप्रेत आहे. नाम अखंड घ्यावे; परंतु ते शांतपणे, -हस्व व दीर्घ उच्चाराचे भान ठेवून घ्यावे. "
पू.मामा यासाठी सुंदर उदाहरणही देतात. " आता 'श्रीराम' हे नाम घ्या. यात श्री दीर्घ आहे. परंतु मनुष्य वेगाने बोलू लागला तर श्री दीर्घ न येता श्रियाळ मधल्यासारखा -हस्व येतो. त्यामुळे भरपूर नाम घेऊनही त्या नामाची दाद श्रीभगवंतांपुढे पोहोचू शकत नाही. श्रद्धाविरहित, आदरविरहित, -हस्वदीर्घ-विरहित व देवतास्मरण-विरहित नाम वाया जाते, हे लक्षात घेऊनच आपण नामस्मरण केले पाहिजे. हे सांगण्याकरिताच माउली येथे वेदांचा व शास्त्रांचा संदर्भ मुद्दाम घेतात. "
आपल्याकडे नाम+स्मरण असे दोन शब्द एकत्र केलेले आहेत. त्याचा विचार करणे गरजेचे आहे. नाम ज्या देवतेचे आहे, त्या देवतेचे स्मरण; व त्या नामाच्या -हस्व-दीर्घांचे भान म्हणजेही त्याचे स्मरण. पुन्हा या स्मरणाचा आदरही असावा लागतो. तरच ते नाम फळते. श्री माउलींना 'जिव्हे वेगु करीं ।' मधून या सर्व गोष्टी अभिप्रेत आहेत.
असे जेव्हा प्रेमाने नामस्मरण आपल्याकडून होईल, तेव्हाच संसाराच्या जंजाळातून म्हणजे वासनांच्या कचाट्यातून आपली कायमची सुटका होईल ! म्हणूनच माउली हरिपाठातून आपल्याला बोध करतात की, 'हरिमुखे म्हणा' व 'जिव्हे वेगु करीं'. या चरणांचे पू.मामांनी सांगितलेले अजून काही महत्त्वाचे व पूर्णत: नवीन संदर्भ उद्या पाहू.
(कृपया ही इमेज आपल्या फेसबुक वॉलवर तसेच व्हॉट्सप ग्रूप्सवर आवर्जून शेयर करावी ही विनंती. अशा पोस्ट्स नियमित वाचण्यासाठी कृपया हे पेज लाईक करावे.
https://m.facebook.com/sadgurubodh/
http://sadgurubodh.blogspot.in )